Hóa học của “limescale”

Có bao giờ bạn tự hỏi “tại sao bình đun nước của bạn sau một thời gian sử dụng thì chúng có những vết ố vàng ở dưới đáy hay sàn nhà tắm có những mảng bám gây tắc nghẽn không?”

Nếu bạn đã từng hỏi như vậy thì tiện đây cũng bật mí cho bạn biết rằng đây là hiện tượng “limescale”.

Bạn dễ dàng bất gặp chúng trong cuộc sống thường ngày. Nhưng làm thế nào gây ra hiện tượng này hay cách để loại bỏ chúng thì không phải ai cũng biết.

Vì thế để giúp các bạn hiểu rõ hơn, chủ đề hôm nay của chúng ta sẽ là hóa học của limescale.

Trước khi đi vào phần chính, chúng ta sẽ bắt đầu tìm hiểu một vài khái niệm cơ bản trước nhé!

Limescale là gì?

Limescale hay “vôi hóa” là tên gọi chung của những cặn vôi bám lại trên các bề mặt thường xuyên tiếp xúc với nước và hơi ẩm, hay chúng ta vẫn thường gọi là những mảng ố vàng cứng đầu.

Không chỉ khó xử lý, mà những vết ố này còn tiềm ẩn nhiều mầm bệnh, nấm mốc,…

Độ cứng của nước

Để có thể thảo luận làm thế nào limescale được hình thành, trước tiên chúng ta cần phải thảo luận về khái niệm về độ cứng của nước. Nước cứng là nước chứa nhiều ion khoáng – thường là các ion canxi và magiê.

Ngoài ra còn có khái niệm về độ cứng vĩnh viễn và độ cứng tạm thời để làm phức tạp vấn đề một chút.

Độ cứng tạm thời được gây ra bởi các muối canxi và magiê bicarbonat hòa tan trong nước, và có thể được loại bỏ bằng cách đun sôi.

Mặt khác, độ cứng vĩnh cửu, được gây ra chủ yếu bởi canxi và magnesium sulfat hòa tan, không thể được loại bỏ bằng cách đun sôi.

Mặc dù phần chúng có tên là ‘vĩnh viễn’, tuy nhiên, chúng ta sẽ thấy rằng vẫn còn những cách mà độ cứng này cũng có thể được loại bỏ.

Làm thế nào limescale hình thành?

Sự hình thành của limescale phần lớn là kết quả của sự hiện diện của canxi bicarbonate hòa tan trong nước. Hợp chất này có thể phân hủy khi nung nóng để tạo thành canxi cacbonat không hòa tan, tạo thành phần lớn của limescale.

Đây là cách để loại bỏ độ cứng tạm thời khỏi nước. Đun sôi không hoạt động với độ cứng vĩnh cửu vì calcium sulfate không phân hủy theo cách tương tự khi bị nung nóng, vì vậy cả hai ion này vẫn còn trong dung dịch.

Các ion canxi và magiê trong nước cũng có thể phản ứng với các hợp chất được tìm thấy trong xà phòng để tạo ra cặn xà phòng gây bệnh cho phòng tắm.

Điều này là do phản ứng của các ion này với các hợp chất như stearat, tạo ra các muối stearat không hòa tan.

Làm thế nào nước có thể được ‘làm mềm” để ngăn chặn limescale?

Có một số cách mà độ cứng của nước có thể được làm mềm. Cách đầu tiên là sử dụng các cột trao đổi ion, thường được sử dụng trong các máy rửa chén để ngăn ngừa sự tích tụ quy mô.

Chúng hoạt động bằng cách chứa những thứ được gọi là nhựa trao đổi ion, được hình thành thành các hạt.

Các hạt có các ion khác gắn liền với chúng, thường là các ion natri, nhưng đôi khi là các ion hydro. Khi nước đi qua cột trao đổi ion, các ion canxi và magiê chuyển đổi vị trí với các ion trong cột trao đổi ion, giúp loại bỏ độ cứng.

Nhiều chất tẩy rửa cũng chứa các tác nhân làm mềm nước. Chúng có thể ở dạng axit xitric, natri sesquicacbonat, hoặc các hợp chất khác.

Một lần nữa, những công việc này được thực hiện bằng cách lấy, hoặc ‘chelating’ (tức là tạo phức chất) các ion canxi và magiê trong nước và ngăn cản chúng có thể hình thành limescale.

Làm thế nào limescale có thể được loại bỏ?

Để loại bỏ limescale người ta thường sử dụng axit. Axit sẽ phản ứng với limescale để sản xuất muối kim loại hòa tan mà sau đó có thể được rửa sạch.

Đối với nhà vệ sinh, các axit mạnh hơn như axit clohydric được sử dụng, trong khi các thiết bị nhà bếp như ấm đun nước, axit xitric, axit lactic, hoặc axit formic là các thành phần phổ biến của bột loại bỏ limescale.

Làm sạch cặn bám khỏi vòi sen: Tình trạng các lỗ nước của vòi sen bị tắc nghẽn bởi cặn bám không phải là điều hiếm gặp.

Trong trường hợp đó, cách xử lý hiệu quả đơn giản nhất là ngâm vòi sen ngập trong giấm ăn một đêm, sau đó rửa sạch lại bằng nước ấm.Sau đây, tôi sẽ chỉ bạn một vài mẹo nhỏ để có thể loại bỏ hiện tượng này dễ dàng:

  • Dùng chanh làm sạch bồn rửa mặt nhanh chóng và dễ dàng: Cắt một nửa trái chanh rồi chà lên bề mặt bồn rửa mặt và vòi nước, để đó trong 20 phút cho nước chanh đánh bay vết bẩn, sau đó dùng một chiếc khăn khô lau sạch các mảng bám.
  • Làm sạch cặn vôi bám trên sàn nhà và vách tường: Sàn nhà và vách tường cũng có thể trở thành “nạn nhân” của các cặn vôi bám, tuy nhiên chúng ta có thể xử lý dễ dàng bằng các chất axit tự nhiên như nước cốt chanh hoặc giấm. Ngoài ra, baking soda cũng là một lựa chọn nên thử qua. Cách thực hiện rất đơn giản, chỉ cần đổ giấm (hoặc nước cốt chanh, baking soda) lên sàn nhà và cọ rửa, các mảng cặn vôi sẽ biến mất nhanh chóng.
  • Làm sáng thiết bị nhà tắm bằng kim loại: Bị cặn vôi bám quá lâu có thể khiến bề mặt của thiết bị không còn được sáng bóng như trước. Nhưng đừng lo, vì chỉ cần dùng khăn thấm một ít hóa chất đánh bóng inox chuyên dụng và lau lên bề mặt để lấy lại độ sáng bóng vốn có của chúng.

Như vậy là các bạn đã hiểu về hiện tượng limescale và cách loại bỏ chúng rồi phải không nào? Hi vọng bài viết giúp ích cho các bạn phần nào trog tương lai.

Nếu bạn thấy bài viết hay và hữu ích thì like và share dùm bog nhé.Cảm ơn!

Tham khảo Compound Interest, LibreTexts và Mẹo vặt chăm sóc gia đình.

Chia sẻ:
 
HHLCS

Tôi là người đam mê Hóa học và muốn chia sẻ những kiến thức này cho những người cùng sở thích, đam mê. Tôi chủ yếu xuất bản về các chủ đề liên quan đến hóa học trong cuộc sống hằng ngày.